Kraina lubelskich wąwozów

Poza obszarem lessowym występują pojedynczo, zaś w obrębie płaskowyżu lessowego tworzą rozgałęzione systemy z uchodzącymi do nich dolinkami nieckowatymi. Te systemy dolinne uformowały się w okresie 10–12 tys. lat temu podczas szybkich zmian klimatu u schyłku ostatniego zlodowacenia. Z kolei typowe wąwozy, których duże zagęszczenie jest w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego występują w Lublinie nielicznie z powodu zbyt małych różnic wysokości między wierzchowiną lessową, a dnami dolin rzecznych. Lubelskie wąwozy sensu stricte powstały w okresie kilkuset lat, głównie wskutek wcinania się intensywnie użytkowanych dróg gruntowych.

Lublin jest jedynym dużym miastem w Polsce, w którym dominuje rzeźba lessowa i dlatego też jej formy zasługują na szczególną uwagę i ochronę. Śródmiejskie systemy dolinne urozmaicają krajobraz i pełnią bardzo ważną rolę jako kanały wentylacyjne. Poprzez ruch powietrza wynikający z powstałych różnic temperatur w formach dolinnych suche doliny i wąwozy przewietrzają zabudowane tereny miejskie. Szczególny wpływ na ruch powietrza mają wąwozy ułożone równoleżnikowo, które ilościowo przeważają na terenie Lublina. W ciągu dnia ich południowe zbocza nagrzewają się, ciepłe powietrze kieruje się ku górze a chłodniejsze powietrze spływa zgodnie z nachyleniem stoku do dna dolin.

Wąwozy i suche doliny Lublina są ponadto obszarem szczególnie cennym faunistycznie i florystycznie. Są ostoją wielu gatunków zwierząt i roślin, stanowiących zasoby bioróżnorodności w mieście. Spotkać tu można wiele gatunków chronionych i rzadkich ptaków m.in. jastrzębia, rudzika i ziębę, gąsiorka, słowika rdzawego i szarego, świergotka łąkowego, potrzeszcza i przepiórkę a także bardzo cenne przyrodniczo zarośla kserotermiczne. Obecność terenów zielonych w mieście reguluje obieg wody w środowisku przyrodniczym. Zatrzymywane są wody opadowe, a tym samym zapewnione są korzystne stosunki wodne. Wpływają one na mikroklimat okolicy, charakteryzujący się łagodniejszymi zjawiskami niekorzystnymi dla człowieka np. upały. Ze względu na postępującą degradację tych terenów, spowodowaną niekorzystnym zagospodarowaniem, potrzebne jest podjęcie szerokich działań chroniących wartości przyrodnicze, nasze bogactwo przyrody ożywionej i nieożywionej.

Ostatnie przypadki dewastacji wąwozów stały się przyczynkiem do podjęcia działań przez Urząd Miasta Lublin, którego celem jest doprowadzenie do rozwiązania tego uciążliwego problemu.

Obowiązkowym dokumentem przy wystąpieniu o pozwolenie na budowę jest mapa do celów projektowych, stanowiąca podstawę opracowania projektu zagospodarowania działki (terenu), powinna być wykonana zgodnie z przepisami § 8 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa; zostaną wprowadzone zapisy w decyzjach wydawanych przez Wydział Architektury i Budownictwa dotyczące terenu działki; Wydział Architektury i Budownictwa będzie korzystał z opinii Wydziału Ochrony Środowiska i innych wydziałów merytorycznych; Wydział Ochrony Środowiska wspólnie ze Strażą Miejską będzie kontynuował systematyczne lustracje najważniejszych wąwozów, na które w miarę potrzeby będą zapraszani przedstawiciele innych wydziałów.

Wydział Ochrony Środowiska wraz z Wydziałem Projektów Nieinwestycyjnych Urzędu Miasta Lublin przygotował projekt pt. ”Ochrona suchych dolin i wąwozów Lublina” do Programu Operacyjnego (PL02) „Ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów” w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014. Projekt obejmuje ochronę wąwozów i suchych dolin miasta Lublin poprzez zachowanie unikatowej na skalę kraju rzeźby terenu. Ważnym aspektem jest również podniesienie świadomości mieszkańców w zakresie funkcji pełnionych przez wąwozy i suche doliny m.in. przewietrzania, mającego wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców oraz zachowanie bioróżnorodności. W realizowaniu projektu WOŚ UM Lublin współpracuje z trzema lubelskimi uczelniami, tj. Uniwersytetem Przyrodniczym, UMCS oraz Katolickim Uniwersytetem Lubelskim.

Jesteśmy przekonani, że podjęte działania spowodują znaczną poprawę, wskazana jest jednak dalsza współpraca decyzyjnych wydziałów, aktywne działania Straży Miejskiej, a przede wszystkim włączenie się do działań samorządów lokalnych, organizacji ekologicznych oraz środowiska naukowego, przez co jest szansa na doprowadzenie do kompromisu między poszanowaniem własności prywatnej i koniecznością rozwoju miasta, a zachowaniem najcenniejszych pod względem przyrodniczym wąwozów.