Został zamordowany przez ubeków. Teraz „Ursusa” należy upamiętnić

„Ursus” (urodził się w 1920) był żołnierzem Armii Krajowej, z krasnobrodzkiego oddziału dowodzonego przez Jana Turowskiego ps. „Norbert”. Uczestniczył w różnych akcjach podziemia niepodległościowego. W październiku 1944 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Trafił do aresztu przy ul. Kościuszki 5 w Zamościu (pod zarzutem działalności w AK). Tam był przesłuchiwany i torturowany. Aniela Uchacz, jego matka próbowała go wykupić, ale jej starania nie przyniosły rezultatu.

Potem doszło do brutalnego morderstwa. 12 grudnia 1944 r. „Ursus” został wyprowadzony z aresztu UB na miejscowym Starym Mieście. Powiedziano mu, że zostanie przeprowadzony do zamojskiego więzienia przy ul. Okrzei. Tak się nie stało. Marian Uchacz został po drodze zabity na Plantach (trzema strzałami z pistoletu). Jego ciało oprawcy po prostu przerzucili za płot cmentarza parafialnego przy ul. Peowiaków w Zamościu. Potem nakazali grabarzowi aby je zakopał. Miał też w tej sprawie milczeć.

Ubecy chcieli aby po pochówku „Ursusa” nie pozostał żaden ślad. To się nie udało. Po latach żona grabarza opowiedziała Anieli Uchacz, gdzie znajduje się grób jej syna. W PRL-u nie można było jednak zamordowanego partyzanta upamiętnić, żadną tablicą czy inskrypcją.

Jednak dawni akowcy, towarzysze broni „Ursusa” o nim nie zapomnieli. W latach 50. ub. wieku Czesław Harczuk, były szaf krasnobrodzkiego wywiadu AK przywiózł (podobno pod osłoną nocy) duży kawał betonu, z którego wystawały druty zbrojenia. Wyglądał on jak pozostałość po jakiejś zapomnianej budowie. Przypominał też… dużą płytę nagrobną. Beton został położony na Plantach, w miejscu śmierci „Ursusa”. Był to wówczas jedyny sposób, aby upamiętnić ofiarę ubeckiego morderstwa.

To się zmieniło. W latach 80. ub. wieku na cmentarzu parafialnym przy ul. Peowiaków w Zamościu „Ursusowi” wybudowano grób. Znalazło się na nim m.in. zdjęcie Mariana Uchacza. Niestety, charakterystyczny beton, który upamiętniał miejsce śmierci partyzanta został rozbity i wywieziony. Bo zaplanowano wówczas rewitalizacje Starego Miasta oraz m.in. alejek na Plantach.

- W 2012 roku ten wielki kawał betonu został usunięty – mówiła podczas sesji RM Wiesława Dubienka. - Uważam jednak, że skwer na którym dokonano egzekucji, m.in. w sąsiedztwie bloku, gdzie znajduje się siedziba zamojskiego Zakładu Gospodarki Lokalowej, powinien nosić imię Mariana Uchacza. Należy podjąć niezbędne czynności, aby tak się stało.

Czy ten apel zostanie wysłuchany? - Musi zostać pisemny wniosek do mnie lub do prezydenta w tej sprawie – podpowiada Piotr Błażewicz, przewodniczący RM w Zamościu. - Potem zostanie on także zaopiniowany przez mieszkańców osiedla i ruszy ewentualnie cała procedura.

W chwili śmierci „Ursus” miał 24 lata. Na jego grobie wykuto napis: „Przechodniu stań, zastanów się chwilę/ dlaczego w tym wieku leżę w mogile/ Bo miłość Ojczyzny zwyciężyła inne/ Nawet miłość matki, która mnie otaczała przez lata dziecinne”.