Cmentarz przy ul. Lipowej. Uratowano jedyny w Polsce nagrobek asfaltowy

Umieszczona po prawej stronie rzeźby trumiennej inskrypcja nagrobna jest uboga i zawiera jedynie najważniejsze fakty. Można z nich wyczytać ten najbardziej nas dziś interesujący - datowanie, dotyczące bezpośrednio materiału, którym pokryty był do chwili rekonstrukcji cokół nagrobka: DYONIZY CHOBŻYŃSKI * ŻYŁ LAT 33 * U(marł) 1877 R MICHALINA CHOBŻYŃSKA * ŻYŁA LAT 18 * U(marła) 1868 R.

- Najprawdopodobniej był to jedyny tego typu nagrobek w naszym kraju – przekonuje Monika Konkolewska, lubelski konserwator dzieł sztuki. – Wprawdzie znajdująca się na szczycie kamienna trumienka nie jest jakimś rarytasem, gdyż tego typu rzeźby są też w innych miejscach na cmentarzu przy ul. Lipowej, ale wykonany z cegły cokół tego właśnie nagrobka pokryto niegdyś... asfaltem. I w tym właśnie tkwił niepowtarzalny charakter tego obiektu. Nie mogę wyjść z podziwu, w jaki sposób ponad 140 lat temu, gdy nie było takich maszyn, jak dziś, potrafiono wywalcować asfaltowe schodki. I to ze wszystkich stron grobu – dodaje.

Ze względu na fakt, że nagrobek Dionizego i Michaliny Chobżyńskich ulegał z roku na rok coraz większemu zniszczeniu, Zarząd Cmentarza Rzymskokatolickiego przy ul. Lipowej na wniosek opiekuna nekropolii ks. rektora Cezarego Kostry, podjął decyzję o jego pilnym remoncie. Krypta była już częściowo uszkodzona i groziła zupełnym zawaleniem, nóżki kamiennej trumienki również zapadały się. Stare dywaniki asfaltowe, topiące się pod wpływem wysokiej temperatury, spływały jak zastygająca magma wulkaniczna.

Jeszcze przed przystąpieniem do remontu i konserwacji wiadomo było, że konserwatorzy nie użyją już na cokole asfaltu, który miał być zamieniony specjalną mieszanką techniczną tak, aby grobowiec wyglądał jak dawniej. O kilka miesięcy przeciągnęło się też ostateczne sfinalizowanie wszystkich czynności.

- Zasadnicze prace sfinalizowano w 2015 roku zgodnie z planem, jednakże realizacja ostatniej czynności, jaką było patynowanie cokołu, przeciągała się z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych - zauważa Wojewódzki Konserwator Zabytków dr Dariusz Kopciowski. - Wylewka była świeżo wykonana, ale na dokończenie zabiegu patynowania, mającego na celu pociemnienie i zasugerowanie wcześniejszego, a więc tego XIX-wiecznego, rozwiązania nie mogło być na dworze ani zbyt zimno, ani też zbyt gorąco. Dlatego też dopiero pod koniec września br. nagrobek przybrał swój finalny wygląd.

- Przed opracowaniem programu konserwatorskiego na zlecenie Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Lublina w porozumieniu z zarządcą cmentarza i Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków - wyjaśnia Dariusz Kopciowski - przyjęto koncepcję nieodtwarzania asfaltu, który okazał się technologią nietrwałą i rozwiązaniem nie do zastosowania w obecnych warunkach. Nie jest bowiem możliwe wprowadzenie na cmentarz maszyn jakich używają dziś drogowcy. Asfalt nie jest też technologią zasadną konserwatorsko, gdyż nie jest to materiał stosowany przy wykonywaniu nagrobków. Przed laty użyty został on prawdopodobnie eksperymentalnie i miał zapewnić trwałość. Lecz eksperyment nie powiódł się i całość pod wpływem temperatury roztopiła się, zatracając formę, a następnie spłynęła - uzupełnia.

- Prace konserwatorskie zostały wykonane zgodnie z programem prac zatwierdzonym przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - zapewnia Zarząd Cmentarza. - Obejmował on demontaż kamiennej trumny, wykonanie inwentaryzacji pomiarowej, ręczne rozebranie postumentu pomnika z cegły i asfaltu, wykonanie szalunków wiernie odtwarzających podstawy włącznie z profilami, otynkowanie tynkiem renowacyjnym całości. Następnym etapem było scalenie kolorystyczne, dezynfekcja i oczyszczenie powierzchni metodami chemicznymi i mechanicznymi. Potem nastąpiło wzmocnienie osłabionych partii, uzupełnienie ubytków kitami dobranymi parametrami do rodzaju kamienia, wykonanie repliki zniszczonej nóżki żeliwnej, hydrofobizacja powierzchni, patynowanie i końcowy montaż trumny.

Znaczny fragment tego oryginalnego asfaltu sprzed prawie 150 lat nie został zniszczony, lecz pozostaje zabezpieczony w specjalnych skrzyniach. Będzie przechowywany, ale możliwe jest przekazanie tego materiału np. uczelni do badań.

Może i nie byłoby niczego niezwykłego w zastosowaniu samego asfaltu do wykonania fragmentu nagrobka, gdyż jako materiał wiążący zalicza się on do najstarszych materiałów budowlanych. Ale ponieważ dokonano tego w latach 70. XIX wieku, to fakt ten zmusza do refleksji.

Asfalt naturalny zaistniał już ok. 2800 lat p.n.e., kiedy to miało miejsce pierwsze jego zastosowanie jako lepiszcza, spajającego kamienne i ceramiczne bloki. Był używany do budowy dróg i różnego rodzaju uszczelnień przeciwwodnych na terenie Persji, dużej części Bliskiego Wschodu, w Imperium Rzymskim. Jego naturalne złoża nad Morzem Kaspijskim odnotował Marco Polo około roku 1300. A we Francji i w Anglii już pod koniec XVIII wieku zaczęto budować eksperymentalne nawierzchnie placów i dróg z płyt asfaltowych. Jednak dopiero pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych wynaleziono technologię przerobu ropy naftowej, co dało początek rozwojowi nawierzchni z zastosowaniem asfaltów ponaftowych. Początek XX wieku - to stopniowy rozwój ilości dróg o nawierzchni asfaltowej. Najszybciej powstawały one w USA, ale także we Włoszech, w Niemczech. W Polsce na szeroką skalę asfalt zaczęto stosować do budowy nawierzchni dróg międzymiastowych dopiero po 1918 roku, gdy w większym stopniu rozpoczęto wykorzystywanie asfaltów ponaftowych.

ZOBACZ TEŻ:

Obchody Święta Niepodległości w Lublinie (ZDJĘCIA, WIDEO)
Lubelskie morsy kąpały się w Zalewie Zemborzyckim [ZDJĘCIA]
Nocna Mila Niepodległości w Lublinie (ZDJĘCIA)
Giełda winyli w Atrium Felicity (ZDJĘCIA)
Lubelskie: Przegląd wydarzeń tygodnia (ZDJĘCIA)